De onthulling op 29 september 2018 vond op diverse locaties plaats. Eerst was er een bijeenkomst op de Landhoeve:

Hier het welkomstwoord van burgemeester van der Borg (gemeente Molenwaard):

Hartelijk welkom voor kolonel Scott C.Fisher van de Ambassade van de Verenigde Staten van Amerika, de Commandant van de Luchtstrijdkrachten, kolonel Rab, onze gasten uit America, geachte dames en heren, jongens en meisjes,

“De straten waren gevuld met mensen die het “V” voor victorie gebaar maakten en vroegen zich af wanneer de invasie zou beginnen”.  Deze woorden schreef Bill Yancy op 17 november, 2014 op de eerste pagina’s van zijn boek “We wisten dat het een lange dag zou worden” Het ware verhaal over een crash, vlakbij het kleine plaatsje Streefkerk. Bill Yancy was de buurman van de bommenrichter/schutter O.D. Tully.

Dit boek geeft de beste redenen om dit monument te realiseren.

Dames en heren,

Vandaag is een zeer special dag. Dank U voor de mogelijkheid om tot U allen te spreken. Een zeer warm welkom voor onze Amerikaanse gasten. Het is een grote eer om U te mogen ontmoeten. Jullie zijn onze verbinding met deze dappere mannen, die hun leven lieten of gevangen werden genomen na de crash van de B-17G Mission Belle op de 1e December van 1943.

Ik zal de rest van mijn speech in het Nederlands doen, wetende dat er een Engelse vertaling zal zijn.

Vandaag wordt een deel van onze geschiedenis zichtbaar. Zichtbaarheid helpt om onze geschiedenis levend te houden. Het zorgt ervoor dat de gesprekken over wat toen gebeurde niet verstommen. Het geeft ons een plek om terug te gaan naar de Tweede Wereldoorlog. En na te denken over de grondslagen van onze democratie, onze rechtsstaat. De basis voor onze vrijheid nu is toen gelegd.

Onder hen die voor ons vochten was ook de bemanning van de Mission Belle B-17G. Dappere Amerikaanse mannen die op de weg terug naar huis waren na een dappere missie boven Leverkusen, waar ze vochten ver van huis, voor onze vrijheid. Zij vertegenwoordigden hoop voor veel Nederlanders en andere Europeanen die gebukt gingen onder deze vreselijke oorlog. Mensen in onze Alblasserwaard, in onze gemeente die nu Molenwaard en straks Molenlanden heet.

Inwoners waren hier en elders in ons gebied getuige van dat de B-17G een crash maakte, nadat het zwaar beschadigd was geraakt. Op 1 december 1943 crashte het vliegtuig. Drie van de bemanningsleden overleefden de noodlanding niet. Hun namen zijn:

1.    Harland V. Sunde(1921-1943); de piloot

2.    D.C. (Doyle) McCutchen (1921-1943); de schutter van de buikkoepel

3.    J.F. (John) Healy (1914-1943); de staartschutter

De overige mannen brachten de rest van de oorlog door in Duitse Krijgsgevangenkampen. Hun namen zijn:

Carlton Josephson, Charles Culver, Claudio Stefano Carano, William England, Roger Christensen, O.D. Tully en James Sweaney.

In een dagboekfragment schreef O.D. Tully uit een krijgsgevangenenkamp: “Ik kan me niet herinneren het eerder zo koud te hebben gehad. Ik was hongerig en voelde me miserabel. Slechts twee dagen van Kerst verwijderd voelde ik me eenzaam en depressief. Ik had heimwee en was ver weg van huis zonder enig contact met mijn familie en vrienden. Toen Kerst aanbrak beleefde ik een van de meest vreedzame en tevreden dagen van mijn leven. In deze eenzame, vervelende en onzekere situatie realiseerde ik me de volledige betekenis van deze dag, de geboorte van de Prins der Vrede.  Kerst van 1943 is onvergetelijk voor mij geworden, van onschatbare waarde”.

We herdenken vandaag de mannen die de crash niet overleefden en we denken aan de families en vrienden die zij achterlieten; U als nabestaanden. Het is een wonder dat de krijgsgevangenen na de oorlog mochten terugkeren, zij het met diepe wonden. Het is eervol wat zij deden.

Het is bijzonder wat de stichting Mission Belle heeft gedaan om daar een blijvende herinnering van te maken. Sinds de zomer van 2016 is de Stichting Mission Belle met passie aan de slag met daarin de bevlogen mensen: André Hoogendoorn, Evert de Bruijn, Gwendolijne Verheij, John Heuvelman, Kees Stam, Theo Jansen en Wim Hasman. John en Wim schreven het boekje Mission Belle, waarin ooggetuigenverslagen van Kees Stam en vormgeving door mevrouw Ouweneel – van Dam.

Dat boekje alleen was al een mijlpaal. Met sponsoring, ook vanuit Amerika, de verkoop van het boek, de verkoop van certificaten, flinke lobby’s om steun in andere vormen leek begin 2017 een gedenkmonument een doel dat binnen handbereik kwam. Wat volgde waren verkenningen met inwoners en andere partijen om te komen tot een passend monument in een passende omgeving. Velen werkten mee om met elkaar te komen tot realisatie én de mooie Memorial waarvoor we hier vandaag bij elkaar zijn. Het is de kracht van deze zo mooie omgeving, waar samen werken, de schouders eronder voor dit goede doel tot dit succes kan leiden.

Het contact dat ik persoonlijk heb gehad over het initiatief, de bevlogenheid van elke betrokkene, hebben me diep geraakt.  Een geweldige, niet aflatende inzet. De brug die we vandaag kunnen slaan naar het verleden is dankzij velen mogelijk gemaakt.

De samenleving van Nieuw-Lekkerland/Streefkerk en Lekkerkerk en andere inwoners en ondernemers zijn in de voorbereiding betrokken geraakt. De historie is nieuw leven in geblazen. Jong en oud zetten zich samen in. Net als toen op 1 december.

Het is bijzonder om voor u te staan.  Een mijlpaal anno 2018 in aanwezigheid van hen voor wie de geschiedenis diepe wonden achterliet. Zij die onze vrede mogelijk maakten. Onze vrede, vrijheid is niet vanzelfsprekend.  We kijken vandaag ook vooruit. Naar onze jeugd die de herinnering levend houden en vandaag via de school “De Wegwijzer” ook een belangrijke rol spelen. Jongens en meisjes: vertel in de toekomst over deze geschiedenis en het belang van vrede.

Ik bedank u allen voor uw tomeloze inzet, het leggen van bijzondere contacten, het doorzettingsvermogen om te komen waar we vandaag met elkaar zijn.

We gaan het monument onthullen. U zult onder de indruk zijn van de wijze waarop het verhaal van de Mission Belle is verbeeld. Een memorial vol symboliek. Op een unieke plaats hier aan de Lekdijk, ter hoogte van het voormalig café het Zwaantje. Een historische plek. Dat velen de weg mogen vinden naar dit monument. En in de stilte van deze omgeving mogen ervaren dat vrijheid en vrede een opdracht is voor ons allemaal. En dat is samenleven in verbondenheid. Of je nu in Amerika of in de Alblasserwaard woont.


Hier de toespraak van André Hoogendoorn, voorzitter van de Stichting Mission Belle:

Geachte aanwezigen,

Het is mij een groot genoegen en een eer u iets te mogen vertellen over het monument wat vandaag onthuld wordt. Een monument ter nagedachtenis aan de noodlanding die gemaakt moest worden door een Amerikaanse B-17G bommenwerper. Dit na een beschieting door de Duitse luchtafweer en een gevecht met Duitse jagers. De crash van deze B-17G, de ‘Mission Belle’, vond plaats op 1 december 1943 in de rivier de Lek, ter hoogte van ons dorp Nieuw-Lekkerland. Dat is over 2 maanden 75 jaar geleden. U, als nabestaanden van de bemanningsleden, kent deze geschiedenis waarschijnlijk beter dan ik. 

Mijn toespraak heeft de titel “Laten we niet vergeten”. Ik wil achtereenvolgens stilstaan bij drie punten:

1.    De aanleiding waarom we ons ingezet hebben voor dit monument.

2.    De achtergrond waarom we ons ingezet hebben voor dit monument.

3.    De symboliek van dit monument.

De feitelijke aanleiding om na te denken over de geschiedenis van 1 december 1943 is het boek met de titel “We knew we were in for a long day”, “We wisten dat het een lange dag zou worden”. Dit boek is in 2013 geschreven door de Amerikaan Bill Yancy. Yancy was de buurman van O.D. Tully, de bommenrichter / schutter aan boord van de ‘Mission Belle’ en een van de overlevenden. Onze burgemeester, dhr. Dirk van den Borg kreeg dit boek overhandigd bij de onthulling van een monument in Giessenburg op 2 mei 2014. Het was dit boek wat burgemeester van den Borg deed besluiten om in een persoonlijk gesprek met Kees Stam, ons bestuurslid en projectleider, uit te spreken dat we iets met deze geschiedenis zouden moeten doen.

Ook de huidige bestuursleden, John Heuvelman en Wim Hasman, waren bezig zich te verdiepen in deze geschiedenis. En ook zij vonden dat daar iets mee gedaan zou moeten worden. Door de contacten tussen Burgemeester Dirk van der Borg, Kees Stam en onze penningmeester Theo Jansen, zijn deze mensen bij elkaar gekomen en is het initiatief ontstaan om een stichting op te richten met als doel de herinnering aan dit stukje geschiedenis levend te houden. Herinnering, maar ook als eerbetoon aan de bemanning die zich ingezet heeft voor onze vrijheid.

Waarom nu, 75 jaar na datum, nog een monument oprichten?  Eigenlijk is het antwoord op die vraag heel eenvoudig. Wij leven hier in Europa, in Nederland al 75 jaar in vrede. Zonder oorlog of dreiging van oorlog. Dan zou je zomaar kunnen gaan denken dat dit normaal is. Dat geld zeker voor mijn generatie, en jonger, die nog nooit een oorlog meegemaakt hebben. Als we echter in de wereld om ons heen kijken dan zien we dat het helemaal niet vanzelfsprekend is dat wij hier al zo lang mogen genieten van een leven in vrijheid, ongeacht huidskleur, religie of geaardheid. In heel veel landen kennen ze die vrijheid niet. Er zijn nog nooit zoveel mensen op de vlucht geweest als in deze tijd. Daar komt nog bij dat een verenigd Europa niet meer vanzelfsprekend is en ook de bondgenootschappen van Europa sterk onder druk staan. Juist daarom is het van belang dat we “niet vergeten”. Dat we ons elke dag realiseren dat onze vrijheid zwaar bevochten en duur betaald is. Vaak door jonge mensen uit andere landen zoals Amerika, Engeland en Canada

Zo ook door de bemanning van de ‘Mission Belle’. Vrijheid vraagt dus ook verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid in woord en daad. Vrijheid van meningsuiting betekent ook dat je niet alles moet zeggen. Dat je niet na hoeft te denken over wat je zegt en wat het effect van je woorden is. Dat wij hier in vrijheid mogen leven door de inzet van vaak jonge mensen uit andere landen geeft ook een morele verantwoordelijkheid. Een morele verantwoordelijkheid om andere mensen die in nood zijn te helpen. Ook als dat geen Nederlanders zijn.

Het monument wat we vandaag mogen onthullen, herinnert aan een gebeurtenis in 1943 die heeft plaats gevonden in onze eigen omgeving. Een gebeurtenis die indruk heeft gemaakt in onze eigen leefgemeenschap. Wij zijn er als bestuur van overtuigd dat de herinnering aan zo’n indrukwekkende lokale gebeurtenis helpt om de herinnering aan de oorlogstijd levend te houden. Dat het dus ook helpt om te blijven beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.

Tot slot nog iets over de symboliek van het monument. Toen we als bestuur nadachten over de vraag hoe het Memorial er uit zou moeten zien was één ding duidelijk. Het moest in één oogopslag zichtbaar zijn waar dit monument aan wil herinneren. En naar onze mening is dat gelukt. Het memorial bestaat uit 3 granieten zuilen met daaraan gemonteerd een model van de ‘Mission Belle’. Dat model is opgebouwd uit meerdere lagen om het een mooie driedimensionale uitstraling te geven. Het model is gebaseerd op tekeningen van de Amerikaanse B-17G bommenwerper en is voorzien van de kenmerken van de Mission Belle. Op elk van de drie granieten zuilen staat een foto met daaronder de personalia van één van de drie, tijdens het luchtgevecht en de crash overleden bemanningsleden. Aan de bovenkant hebben deze zuilen een breuklijn die symboliseert dat het leven van deze drie jonge mannen afgebroken is.

Het vliegtuig is bij de krib in de rivier de Lek tot stilstand gekomen. Daarom is het model van de B-17G tegen de zuilen gemonteerd met de neus richting de rivier de Lek. Als je vanaf hier richting het monument rijdt, lijkt het daardoor alsof het vliegtuig zo de rivier in vliegt. De voet van het monument is afgewerkt met basaltkeien, waardoor het monument een sterke gelijkenis vertoond met deze krib waarbij de Mission Belle tot stilstand kwam. De locatie van het monument is zo gekozen dat, als je recht voor het gaat staan en je er naar kijkt, je de exacte locatie van de crash kunt zien.

Om in de sfeer van de krib te blijven hebben we nog 4 grote zwerfkeien voor het monument geplaatst met daarop informatieborden met de foto’s en de personalia van alle 10 de bemanningsleden. Op deze informatie- borden hebben we tevens een korte beschrijving van de geschiedenis gegeven. Hierdoor kan iedereen die langs het monument komt en daar de moeite voor neemt kennisnemen van deze geschiedenis.

Ik zei in het begin dat we de herinnering aan deze geschiedenis levend wilde houden. Wel, ik kan u melden dat dit verhaal echt nog wel leeft. Wij hebben als bestuur tijdens het werken aan dit monument zo ontzettend veel positieve reacties gekregen en ook zoveel medewerking. Dat is werkelijk onvoorstelbaar. Waar we ook aanklopten, bij overheden, bij ondernemers, bij verenigingen, bij de bewoners in de directe omgeving, maar ik kan wel zeggen in de gehele regio. Overal werd enthousiast gereageerd. Dat is iets waar we als bestuur dankbaar voor zijn.

Ik heb iets verteld over de aanleiding, de achtergrond en de symboliek van het monument. Mijn verhaal zou ik samen kunnen vatten in deze boodschap:

Laten we niet vergeten,

·         Uit eerbetoon voor allen die voor onze vrijheid gevochten hebben en de velen die hun leven daarvoor gegeven hebben.

·         En, om te blijven beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is maar verantwoordelijkheid vraagt.

Dank U.


Hier de toespraak van ooggetuige Pleun de Groot:

Het was 1 december 1943. Ik was 8 jaar. Wij waren tussen 1 en 2 uur met z’n drieën in de koeienstal. We hoorden een vreselijk geronk van brullende motoren. Het was een aangeschoten bommenwerper, hij kwam uit het westen en vloog heel laag over de boerderij. Een Duits jachtvliegtuig achtervolgde al schietend de bommenwerper. Meerdere lege hulzen lagen op het erf bij de boerderij. De 20 stuks koeien wisten zich geen raad; ze hebben vreselijk gebruld. Ze waren allemaal van streek. Een wonder dat de bommenwerper niet op de boerderij is neergestort. Ik zag hem door de ramen van de koeienstal snel zakken. Hij kwam in de rivier de Lek terecht.

De redding kwam op gang. ’s Avonds werden de overlevenden door Duitse soldaten krijgsgevangen gemaakt en afgevoerd. Ook deze mensen, onze vrienden, die met duizenden anderen voor onze bevrijding van de Duitsers vochten. Daarom zijn wij allen hier op 29 september 2018, om dat te gedenken met de familie en vrienden uit Amerika. Ik dank u daarvoor.

In 1954 wilde Frank Pot van Sloperij  ‘de Koophandel’ het vliegtuig lichten. Met de bok en een strop om een motor. De motor brak van het vliegtuig en het zonk weer naar de diepte. De motor met de propeller werd in het riet gegooid. Samen met andere jongens konden wij de propeller ronddraaien.

Daar ik ook zelf in militaire dienst geweest ben in 1955 heb ik gelukkig nooit een oorlog meegemaakt. Dat is tot op heden een wonder van God, als wij denken aan de oorlog in het Midden-Oosten en in zoveel andere landen. In Margraten liggen ruim 8.000 Amerikaanse soldaten begraven. Ook de twee slachtoffers die in Nieuw-Lekkerland bij de redding verdronken. Ze zijn gestorven in de strijd voor de vrijheid. Hun sterven was niet tevergeefs, want de overwinning is behaald.

Laten wij afsluiten met de Bijbel, Gods woord, over Job. ‘De Heere heeft gegeven, de Heere heeft genomen, de naam des Heeren zij geloofd.’ Beste vrienden, hierbij wil ik afsluiten. Ik wens u een wel thuis. Ik dank u.

Hier de toespraak van ooggetuige Anton den Ouden:

Als negenjarige jongen was ik op 1 december 1943 aan het vissen in de rivier de Lek nabij café Schoonzicht. Plotseling werd ik opgeschrikt door heel laag voorbij vliegende vliegtuigen, welke elkaar al schietend achtervolgden. Snel heb ik dekking gezocht tussen stalen masten van schepen die daar waren opgeslagen. Daarna weer snel terug, om te kijken waar ze gebleven waren.

Ze verdwenen uit zicht, en ik hoorde alleen nog lawaai en schieten aan de overkant van de rivier. Dus de hengel gepakt en weer verder vissen. Maar ze kwamen terug, nu nog lager en met nog meer lawaai, dus snel weer dekking zoeken tussen de masten.

Toen de vliegtuigen voorbij waren ben ik snel weer gaan kijken tot ze nabij scheepswerf  “Van Duijvendijk” uit het zicht verdwenen. De bommenwerper heb ik niet meer terug gezien, maar de kleine jager vloog in het rond.

Snel de vishengel gepakt en met een inmiddels natte broek  naar huis. Daar kwam voor mij het slechte nieuws, ik mocht van mijn moeder niet meer vissen in de rivier.

Hier de toespraak van Paul Josephson, de zoon van de schutter linker flank toestel:

Mijn familie en ik willen de Mission Belle, Stichting B-17G Memorial bedanken voor het mogelijk maken van deze dag.  We willen graag erkennen dat John Heuvelman en het bestuur van de Stichting, de mensen van Nieuw-Lekkerland en Lekkerkerk die de bemanning hebben gered, de zaken en mensen wiens bijdragen dit monument mogelijk maakten en Bill Yancy, die met zijn werk en bronnen het verhaal van de Mission Belle vertelde.

Het is verwonderlijk dat we bijna 75 jaar later de bemanning van de Mission Belle eren; vooral omdat velen van ons niemand of alleen één van de tien mannen kende. Maar wat we allen wel gemeen hebben, is  de waardering en respect voor de inzet die deze uitstekende mannen maakten.

Ik zou graag een gedicht met jullie allen willen delen, geschreven tijdens een opdracht op school door Isabel Brush, de achterkleindochter van flankschutter Carlton Josephson. Isabel is vier maanden nadat hij stierf, geboren en was 11 jaar oud toen ze het gedicht schreef. Ik geloof dat dit gedicht alles goed samen vat hoe we over de mannen van de Mission Belle voelen.

Mijn Soldaat

Ik heb mijn soldaat nooit gekend,

Maar ik wens dat hij van mij was

He was mijn overgrootvader,

Het laat mijn moeder huilen

 
Hij stierf niet in de oorlog,

Maar hij werd wel neergeschoten

Hij werd gevangen genomen en

Naar een vreemde plaats gebracht

 
Hij werd uitgehongerd en geslagen

Ze behandelden hem slecht

Ik heb alleen verhalen gehoord,

Maar het maakt me zo triest

 
Mijn moeder dacht ook hierover na

Om ook dienst te nemen,

Hij wilde dat ze het niet deed

Vanwege alles wat hij heeft meegemaakt

Ik heb mijn soldaat nooit gekend,

Ik voel dat hij van mij is

Hij was goed voor ons allen

Het laat mijn moeder huilen

 
Ik ben er zeker van dat vader en de rest van de bemanning zich nederig, trots en dankbaar voelen dat jullie goede mensen hen kozen om te eren! Dank jullie allemaal, en moge God U zegenen.

Hier de toespraak van Gabriel Aguirre, kleinzoon van de zus van de piloot Harland Sunde:

Goedemiddag allemaal,

Mijn naam is Gabe, en ik ben zeer vereerd om namens onze familie, ter ere van de held van onze familie, Kapitein Harland Vernon Sunde, piloot van de Mission Belle te mogen spreken.

We voelen ons zeer gezegend om dit moment  met ieder van jullie te delen,  vooral met de familieleden van de bemanning van de Mission Belle. Onze familie is zeer dankbaar voor de mogelijkheid om de levens van deze 3 mannen te vieren en herdenken, die  het hoogste offer voor de vrijheid brachten. Mannen die de personificatie zijn van wat was en altijd zal zijn, de grootste generatie.

In onze familie, hadden we veel discussies over hoe het leven zou zijn als Harland na de oorlog thuis zou zijn gekomen. Ik weet zeker dat hij het grootste rolmodel van onze familie zou zijn geweest. Onze grootmoeder zou ons hebben verteld over zijn ondernemende instelling toen hij een kleine winkel opende op zijn 18^e  in het kleine plaatsje Alberta, Minnesota. En natuurlijk zijn liefde en fascinatie wat vliegen betreft. Een van mijn grootmoeders eerste herinneringen is dat haar moeder haar op zeer jonge leeftijd uitlegde dat Harland zijn vingers kruiste en probeerde te vliegen, terwijl hij ‘vliegtuig’ probeerde te zeggen. Harland was geboren om te vliegen, en hij deed dat goed! Mijn grootmoeder troostte zich altijd met de gedachte dat hij in staat was om te doen waar hij het meest van hield, vliegen.

Als familie zijn we zeer dankbaar over de manier hoe hij zo veel andere levens beïnvloedde in zijn korte tijd hier. Twee krachtige uitspraken uit het boek ‘We knew we were in for a long day’ van Bill Yancy, die er altijd  voor ons uitspringen zijn eerst , toen O.D. Tully Harland ‘De meest resolute en grootste kerel die ik ooit kende’ noemde.

En uit de brief van Roger Christensen aan mijn grootmoeder waarin hij  Harland omschreef als ‘Ik zou mijn leven geven voor de andere jongens van de bemanning’ en ‘Ik zou wel willen sterven als de oorlog daardoor eerder zou stoppen’. Deze uitspraken zijn niet zomaar woorden op een stukje papier, deze woorden zijn een stuk van Harland’s erfenis, gebracht als een gift van de mannen die hem het beste kenden, is echt opmerkelijk en laat ons weten wat voor een invloed hij echt had, en al wensten we dat we de kans hadden om hem in ons leven te hebben, kunnen we het niet helpen dat we ons trots voelen, wetende wat voor een man hij was, en hoe hij leefde, het voorbeeld van de grootste generatie.

Ikzelf, mijn grootmoeder Dolores Wrobel, thuis in St. Paul, Minnesota, mijn moeder Ero en broer Roman willen eerst God danken omdat hij ons de kans gaf om deze mooie dag samen met jullie te delen. We willen iedereen hier bedanken, dank je wel voor het ondersteunen en genieten van dit moment. We willen vooral alle familieleden van de bemanning van Harland, die uit Amerika  komen, bedanken. Dolores, Harland’s zus, stuurt haar hartelijke groeten aan jullie allemaal, ze is nog steeds vrolijk en gezond op haar 91e. We willen ook veel dank uitspreken  voor de familie die Harland’s graf al die jaren heeft verzorgd, veel dank voor jullie. Uiteraard danken we de stichting voor het organiseren van dit evenement en het bijeen brengen van ons allemaal, we waarderen het zeer dat deze herinnering levend wordt gehouden. Tot slot willen we iedereen in Nederland bedanken, maar vooral de mensen uit Lekkerkerk en Nieuw-Lekkerland voor alle gastvrijheid, maar ook voor alle acties in jullie plaatsen, in de zoektocht naar vrijheid, tijdens het evenement dat die dag ontvouwde: 1 december 1943.

Heel erg bedankt en God zegene U! 

Hier de toespraak van Kolonel Fisher van de Amerikaanse Luchtmacht en Militair Attaché van de Amerikaanse Ambassade:

Burgemeester, dames en heren, geliefde kinderen, goede morgen! Ik ben vereerd om met u allen te zijn. Dit is een zeer bijzondere gelegenheid. Om er zeker van te zijn dat ik zo precies mogelijk zal spreken, waardig voor dit evenement en wat alle geëerde gasten kunnen begrijpen, zal ik verder in het Engels spreken.

Ten eerste wil ik mijn diepste dank uitspreken aan de families van de dappere bemanning van de Mission Belle die we vandaag eren. Dank je voor het volgen van de vliegroute van jullie vaders, grootvaders en ooms die vanuit alle plaatsen van de Verenigde Staten kwamen om te dienen met moed in vreemde landen, inclusief dit mooie land. Als jullie willen weten hoe klein de wereld is, enkele van deze familieleden, die ik net ontmoette, gingen naar school in dezelfde kleine plaats in oostelijk Texas, waar ik opgroeide, genaamd Nacogdoches. Dat is bijna net zo moeilijk uit te spreken als Scheveningen.

Zeven van de bemanningsleden verdroegen gevangenschap en ontberingen en drie anderen van hen offerden uiteindelijk alles op, zodat wij van alle vrijheden kunnen genieten, zo rijkelijk verdeeld voor ons vandaag. Elk jaar zijn er minder personen die ons kunnen vertellen uit eigen ervaring wat de veteranen deden, bijna 75 jaar geleden, zoals we vandaag hoorden.  Helaas, het is gemakkelijk om de oorlog te zien, al is het niet zo lang geleden in tijd, maar ver weg van de zorgen die ons dagelijks bezig houden.

Laat me aan alle Amerikaanse families vertellen, die hier vandaag zijn, dat de Nederlanders niets zijn vergeten. Ze hebben gekozen om niets te vergeten. Aan alle Nederlandse vrienden hier vandaag, jullie inzet om de collectieve herinnering van de oorlog te bewaren, inclusief de onthulling van dit monument, is inspirerend. Ik heb veel oorlogsherdenkingen bijgewoond, gedurende mijn twee en een half jarige aanwezigheid in Nederland, inclusief de ongeveer 12 stuks in de laatste twee weken voor de Market Garden operatie. Sommige locaties waren klein en sommige waren groot, maar ondanks regenbuien, duizenden Nederlanders kwamen bijeen om de offers van de veteranen van de Verenigde staten en haar geallieerden te eren. 

De herinnering die mij het meest zal bijblijven, is de rol die jullie altijd reserveren voor kinderen, zoals die vandaag bij ons zijn.  Zoals mijn vrouw Christie en ik vaak hebben besproken, wij denken dat jullie deze belangrijke geschiedenis beter overdragen aan de jongere generaties dan wij. Het is belangrijk dat we onze kinderen in dit soort evenementen integreren omdat we dan onze geschiedenis en collectief geheugen overdragen, aan toekomstige generaties. 

Dankzij de ijverige inzet van zo ongelofelijk veel Nederlandse mensen, zoals de Mission Belle Stichting en zoveel anderen in deze gemeenschap, geschiedenis zal niet stil zijn, en de opoffering van onze gesneuvelde militairen zal niet worden vergeten. Als iemand zo fortuinlijk genoeg om deze trotse erfenis van vliegeniers te krijgen, en over Europa te hebben gevlogen, samen met onze Nederlandse partners, zoals Kolonel Rab, die hier ook is vandaag, zou ik alle Amerikaanse families en vrienden en onze Nederlandse vrienden willen zeggen, zeer hartelijk bedankt voor uw sterke partnerschap, en vooral voor jullie vriendschap.

Na de bijeenkomst op de Landhoeve vondt de onthulling op de dijk plaats.

Hier de toespraak op die locatie van Jim Sweaney, zoon van de co-piloot:

Ik zou de goede mensen van Nieuw-Lekkerland willen bedanken voor dit geweldige gedenkteken, opgedragen aan de bemanning van de Mission Belle. We zijn werkelijk verbaast dat na zoveel jaren, jullie gemeenschap deze dappere mannen willen herinneren en eren met dit mooie monument.

We zijn ook zeer tevreden om de andere families van de Mission Belle bemanning te ontmoeten, die de herinneringen koesteren van hun dappere geliefden. De Tweede Wereldoorlog bracht het slechtste voort in het menselijk gedrag, maar ook het beste wat we kunnen zijn. In deze snelle wereld waar we nu in leven, is het hartverwarmend om mensen te ontmoeten die hun geschiedenis respecteren en de offers herdenken die ter verdediging van de vrijheid zijn gemaakt.

De Mission Belle was deel van de beroemde Achtste Luchtmacht. De helft van het aantal slachtoffers van de U.S. Army Air Force in de Tweede Wereldoorlog waren van de Achtste Luchtmacht (meer dan 47,000 slachtoffers, met meer dan 26,000 gesneuvelden). Gedurende dit conflict, het personeel van de Achtste Luchtmacht, werd bekroont met 17 Medals of Honor, alsmede 220 Distinguished Service Crosses, 442,000 Air Medals en uiteraard zeer veel Purple Hearts.

Een van de taken gegeven aan de Achtste Luchtmacht was de vernietiging van de Duitse oorlogsmachine. De 381e Bombardements Groep was een belangrijk deel van dit, groep na groep van bommenwerpers daarheen sturen om de Duitse fabrieken aan te vallen die oorlogsmateriaal maakten. De Mission Belle werd neergeschoten tijdens missie 46, na het bombarderen van een belangrijke kogellager fabrieken in Leverkusen, Duitsland.

Zoals vele overlevenden van de oorlog, mijn vader sprak zeer weinig over zijn dagen als piloot van een bommenwerper en krijgsgevangene tot veel later in zijn leven. Hij stelde zich eindelijk een beetje open tegenover mijn moeder, die daarmee een biografie samenstelde over zijn leven als vliegenier. De omschrijving van de laatste vlucht van de Mission Belle is van dit verhaal afkomstig.

Het doel naderend, luchtafweergeschut schakelde motor 3 uit. Nadat ze haar bommen had gedropt, ging de Belle in wanhopige toestand richting het Kanaal en veiligheid, hoogte verliezend terwijl ze zwaar werd achtervolgd door Duitse Messerschmitt Bf-109's. Het toestel was behoorlijk beschadigd en de staartschutter Healy gedood. Piloot Sunde was zo zwaargewond dat copiloot Sweaney het moest overnemen, Duitsland verlatend en uiteindelijk het vliegtuig redelijk veilig neer te zetten in de Lek. De laatste Messerschmitt Bf-109 vloog langs het neergeschoten toestel met wiegelende vleugels als saluut. De Duitse piloot bleek later Uffizier Albert Brett te zijn, hij schoot volgens Duitse bronnen ook een Spitfire, P-38 en P-47 neer.

Nederlandse mannen redden de overlevenden die met moeite uit het snel zinkende vliegtuig konden komen. Piloot Sunde en buikschutter McCutchen, zwaargewond en met doorgeschoten Mae West reddingsvesten, dreven weg en verdronken. De anderen haalden hun enige rubberboot of Hollandse boten en werden veilig aan de kant gebracht. Helaas, de Nazi’s, die wisten waar ze waren, kwamen snel en namen ze gevangen. Na enkele dagen te zijn ondervraagd, werden ze via de trein naar krijgsgevangenenkampen in het noorden en oosten van Duitsland gebracht. De officieren Sweaney, Tully, en Christensen werden in Stalag Luft 1 vlakbij Barth gevangen gehouden, voor de rest van de oorlog. Carano, England, Josephson, en Culver werden naar Stalag 17-B vlakbij Krems, Oostenrijk. De Duitsers behandelden de officieren doorgaans veel beter dan de dienstplichtigen.

Het leven in een krijgsgevangenenkamp leek veel op wat we in films hebben gezien. Meestal  saai, veel tijd om niets te doen, koude en tochtige vertrekken, slechte kleding, afvalverwerking en zeer weinig eten. Amerikaanse en Britse officieren werden daar gevangen gehouden. De Britten onderhielden een zeer strakke militaire discipline, salueren, uniformen en zo, terwijl de Amerikanen veel gemoedelijker waren. Maar ze waren wel allemaal zeer serieus over hun plicht om verzet te bieden. Vaak werden er ontsnappingen geprobeerd, en baldadigheid en sabotage in het kamp kwam vaak voor. De Amerikanen waren verrukt als ze manieren vonden om hun Duitse bewakers te ergeren, die meestal oude mannen of jonge jongens waren. 

Hoe grimmig het ook was, het leven in het kamp had ook zijn humor. Mijn vader vertelde mijn moeder dit zeer grappige verhaal (volgens haar verhaal), "Rioolwater van het kamp werd verzameld door een tankwagen met een lange slang, getrokken door een paard. Aan de voorkant van de tank zat een grote pot met een geveerde deksel. De rijder bracht de slang naar de rioolbunker, goot een pint met benzeen in de pot en stak het aan. De explosie die daarop volgde, blies het deksel open, waarna die weer dicht sloeg, een vacuüm creërend die het afval omhoog trok met een luid slurpend geluid. Het grappige hieraan was dat het paard, precies wist wat er ging gebeuren. Als de wagen stopte, werd hij nerveus en draaierig. Tijdens de explosie, de wagen stuiterde in een wolk vol stof en het paard brieste en bokte. Daarna werd het paard kalm en ging het naar de volgende halte."

In april van 1945, de Duitsers vertrokken in alle stilte en Stalag Luft 1 werd door de Russische troepen bevrijd en die gingen verder naar het front. De gevangenen kregen orders om te wachten totdat de Amerikanen met transporttoestellen landden op een nabij gelegen vliegveld.  Ze werden naar opvangkampen langs de kust bij Le Havre gebracht, ook wel de Sigaretten Kampen genoemd. Mijn vader werd naar het Lucky Strike kamp gebracht. Na enkele weken werden de troepen terug naar de Verenigde Staten gebracht via de Victory Ships. Vader kwam thuis op 18 juni, 18 maanden na de laatste vlucht van de Mission Belle.

Als laatste geven we nogmaals onze dank aan de dappere mannen van de Mission Belle en voor al die ridderlijke mensen die kozen om voor onze vrijheid te vechten. We zijn zeer dankbaar voor onze Nederlandse gastheren en vrienden voor de totstandkoming van dit mooie monument.

Na de onthulling op de dijk vondt er nog een bijeenkomst plaats in 't Waellant.

Hier de toespraak van André Hoogendoorn, voorzitter van de Stichting Mission Belle:

Beste mensen,

We zijn aan het einde gekomen van een dag waar wij als stichting lang naar toe geleefd hebben. Een dag die voor onze Amerikaanse gasten, maar ook voor veel andere mensen een emotionele lading had. Wat mij betreft was het een indrukwekkende dag waarbij ‘herinnering’ en ‘eerbetoon’ centraal stonden. Ik denk dat we deze dag en de geschiedenis van de Mission Belle, die na een vuurgevecht op 1 december 1943, crashte in de Rivier de Lek bij Nieuw-Lekkerland, niet snel zullen vergeten. En dat was ook precies het doel waarvoor we dit monument wilden realiseren.

 We mochten door de onthulling van het monument de herinnering aan dit stukje lokale geschiedenis naar boven halen:

·         “opdat we nooit vergeten”,

·         Maar ook als eerbetoon aan de bemanning die zich ingezet heeft voor onze vrijheid.

Een eerbetoon aan de bemanning van de ‘Mission Belle’, maar ook aan die vele andere vaak jonge mensen die zich ingezet hebben voor onze vrijheid en daar vaak ook hun leven voor gegeven hebben. We zijn als bestuur van Mission Belle Stichting B17-G Memorial dankbaar dat vandaag, bijna 75 jaar na datum, de onthulling mocht plaatsvinden:

·         Met zoveel nabestaanden van de bemanningsleden van de Mission Belle en

·         Met zoveel mensen die iets van deze geschiedenis met eigen ogen gezien of met eigen oren gehoord hebben.

We hebben het ook erg op prijs gesteld dat Burgemeester van der Borg van de gemeente Molenwaard, Kolonel Fisher van de Amerikaanse Ambassade en Luchtstrijdkrachten en Kolonel Rab van de Nederlandse Luchtstrijdkrachten, hun agenda vrijgehouden hebben om hier vandaag aanwezig te kunnen zijn en hun bijdrage aan deze dag te leveren. Onze dank daarvoor. En als het over dankbaarheid gaat dan kan ik u melden dat wij als bestuur heel veel mensen dankbaar zijn. Ik zou namens het bestuur graag iedereen persoonlijk willen bedanken. Ik ben echter bang dat het dan we heel laat wordt. Daar komt bij dat de meeste mensen zich ingezet hebben omdat zij dit monument belangrijk vinden. En niet om daar persoonlijke aandacht voor te krijgen. Daarom zal ik onze woorden van dank vooral richten aan groepen van mensen.

We zijn als bestuur dankbaar voor:

·         Het enthousiasme waarmee het initiatief door de samenleving omarmt is.

·         De spontane medewerking en het beschikbaar stellen van de benodigde middelen door:

o   Het wijkoverleg Nieuw-Lekkerland

o   Directe omwonenden aan de Lekdijk

o   Ondernemers

o   Overheden

o   Kerken

o   Verenigingen

o   Scholen

o   Door U als inwoners van Nieuw-Lekkerland en, ik mag rustig zeggen, de wijde omgeving

Zonder het enthousiasme en de medewerking van jullie, in welke vorm dan ook, had dit monument nooit gerealiseerd kunnen worden. Ook bij de voorbereiding en de organisatie van deze dag hebben we veel medewerking gekregen. Ook hier zijn zoveel mensen belangeloos voor bezig geweest dat het onmogelijk is om iedereen bij naam te noemen. Daarom wil ik graag namens het bestuur mijn dank uitspreken aan:

·         De voorbereidingscommissie die dit het bestuur geadviseerd heeft met het opzetten van het programma van de onthulling. Mede door jullie inzet en inbreng is het een mooi en waardig programma geworden.

·         De medewerkers van de gemeente Molenwaard die gezorgd hebben voor dranghekken, vlaggenmasten, kranshouders, en de geluidsinstallatie, maar ook voor het meedenken. Mooi dat jullie alles zo soepel en       snel opgepakt hebben. 

·         De medewerkers van de Combinatie Dijkverbetering Molenwaard. Geweldig hoe die elke keer weer voor ons klaarstonden en ook speciaal voor vandaag kunststof rijplaten hebben neergelegd zodat we stoelen         neer konden zetten zodat we ook bij regenachtig weer niet in de bagger zouden hoeven te staan.

      ·         De verkeersregelaars van Jan Kees Boer Transport die tijdens de tijdelijke afsluiting van de Lekdijk het verkeer in goede banen geleid hebben. Door jullie inzet kon de ceremonie waardig en ongestoord                     plaatsvinden.

      ·         De leden van Apollo, Wat hebben jullie prachtig gespeeld. Door jullie muziek hebben jullie een forse bijdrage geleverd aan de sfeer van de officiële plechtigheid. En wat de meeste misschien niet weten, jullie           hebben vanmorgen ook alle stoelen, en het spreekgestoelte neergezet.

      ·         De mensen van Delware Company. Jullie hebben vandaag door de inzet van militaire voertuigen en mensen in uniform de dag toch wel van een speciaal tintje hebben voorzien. 

      ·         De chauffeurs van de personenbusjes. Fijn dat jullie vandaag het vervoer van onze Amerikaanse gasten wilden verzorgen. Super ook dat we de busjes van de zorgboerderij de Molenhoeve en van Taxi Haars           gratis konden gebruiken.

      ·         De mensen die de flyers uitgedeeld hebben, zodat iedereen het programma kende en ook de tekst van de volksliederen beschikbaar had.

      ·         De Historische Verenging West Alblasserwaard die hier in ’t Waellant deze mooie tentoonstelling verzorgd heeft.

      ·         Ook de mensen die vandaag op de achtergrond klaar stonden om eerste hulp te bieden als dat nodig zou zijn.

      ·         En ook super dat het gebruik van deze zaal en de koffie geschonken is door de L&N Smit Stichting, de warme hapjes door Restaurant de Family, bezorgd door Onbezorgd Bezorgd en de drankjes door de Plus       van der Wal.

      ·         En wat mij betreft complimenten voor de bediening, zowel voor de wijze waarop ze met het maken van de afspraken om gegaan zijn als de wijze waarop jullie bediend hebben.

 Ik denk dat een applaus aan al die mensen die ik zojuist genoemd heb wel op zijn plaats. Toch zijn er ook nog een paar mensen die ik wel graag bij naam wil noemen:

·         Ria Scholten die deze dag bijgewoond heeft namens de lokale pers en daar ook uitgebreid verslag van zal gaan doen.

·         De fotograaf Geert Ouweneel die foto’s gemaakt heeft van deze dag, zodat we van deze dag ook een mooi verslag kunnen doen op onze website.

·         En Piet Stout die deze dag op film vastgelegd heeft zodat deze dag niet alleen via een fotoverslag terug te zien is maar ook op film. Mogelijk dat we deze film zelfs op DVD aan gaan bieden.

Hartelijk dank dat jullie dit belangeloos wilden doen zodat we later in alle rust het verhaal nog eens terug kunnen lezen of de beelden nog eens terug kunnen kijken. En, uiteraard zou ik bijna zeggen het Bestuur van Mission Belle Stichting B-17G. Graag wil ik de bestuursleden nog even aan u voorstellen:

o   Evert de Bruijn

o   Gwendolijne Verheij

o   John Heuvelman

o   Kees Stam

o   Theo Jansen

o   Wim Hasman

 
We hebben met elkaar, dankzij Burgemeester Dirk van der Borg, een intensieve tijd achter de rug. Een intensieve tijd, maar ook wel een tijd waar ik met veel plezier op terugkijk. Dankzij jullie enthousiasme en inzet kon dit monument  gerealiseerd worden en hebben we vandaag met elkaar, met de samenleving en met de nabestaanden deze mooie dag kunnen beleven. Daar wil ik jullie heel erg voor bedanken.

En misschien weten jullie het nog niet, maar we zijn nog lang niet klaar. We mogen gewoon nog een tijdje doorgaan:

o   Nieuwsbrieven uitgeven met o.a. verslaglegging van deze dag.

o   Het organiseren van het beheer en het onderhoud.

       o   Nog even achter de laatste centjes aan.

Mijn wens is dat we dat met elkaar als team blijven doen. En mijn dankwoord is uiteraard niet af als ik de ceremoniemeester van vandaag, Peter van der Giessen, niet bedankt heb. Peter, jij was vandaag zichtbaar als ceremoniemeester en dat heb je wat mij betreft prima gedaan. Maar ik wil je ook bedanken voor de ondersteuning die je ons als bestuur gegeven hebt in de laatste twee maanden bij de voorbereiding van deze dag.

De herdenking op 1 december 2018 vond plaats bij het monument op de dijk:

Hier de toepraak van majoor van Driesten (predikant Nederlandse Landmacht):

Dames en Heren,

Het is een indrukwekkend verhaal, wat zich hier vlak achter ons en boven ons, heeft afgespeeld 75 jaar geleden.
Hoe een Amerikaanse bommenwerper tijdens een missie achterop raakte, prooi werd van Duitse jachtvliegtuigen. En hoe de copiloot James Sweaney uiteindelijk niet veel anders kon dan het vliegtuig hier in de Lek neer te laten komen. Helaas de veilige haven Engeland niet gehaald.

Indrukwekkend ook om via het boek kennis te maken met deze mannen, en hun families, en omwonenden die erbij betrokken raakten.
Indrukwekkend hoe jonge mensen als deze zich vrijwillig aanmeldden om ver van huis hun leven in te zetten voor de vrijheid van anderen.
Indrukwekkend om te lezen hoe families verscheurd werden door verdriet, omdat hun zoon niet meer terugkwam.
Indrukwekkend hoe degenen die het ternauwernood overleefd hadden, vervolgens in Duitse kampen belandden, tot het einde van de oorlog nog anderhalf jaar lang.

Het ging in WOII om het behoud van de menselijkheid in Europa, die met voeten werd getreden. Het massale doden en opzettelijk verwaarlozen van mensen in de kampen van nazi-Duitsland.
We betuigen vandaag ons diepe respect voor de inzet van deze mannen en hun families thuis.
We zijn daar letterlijk stil van……

Eén stukje van het verhaal van wat hier achter ons gebeurde, liet mij niet los.
Tully beschrijft in zijn dagboek hoe na de crash één Duitse jager bleef rondcirkelen totdat ze het toestel hadden verlaten. En hoe de Duitse piloot nog een keer langs scheerde en a.h.w. een knikje met de vleugel gaf als groet, als saluut. Zo heeft Tully het gebaar in ieder geval opgevat.
Dat lijkt een vreemd verschijnsel: dat militairen elkaar enerzijds tot op de dood bestrijden, toch anderzijds een zeker respect voor elkaar hebben (ook elders in WOII in WOI kwam dit voor).
Een vreemd fenomeen, of….breekt hier nu juist een klein straaltje licht door in de onafzienbare ellende van oorlog?
Een straaltje licht namelijk, dat mensen niet eeuwig tegenover elkaar staan, maar dat er altijd die mogelijkheid is om elkaar als mens te herkennen.
Licht, dat het voorstelbaar is dat je in een andere omstandigheid, een andere plaats en tijd, elkaar ooit de hand zou schudden.

Dat knikje met de vleugel als groet, een vreemd maar hoopvol gebaar.
Dat er voor ons mensen altijd de mogelijkheid ligt om uit onze gegoten beelden van elkaar te treden en de ander zonder een vooraf geveld oordeel te ontmoeten.
Dat er een wereld denkbaar is waarin we in de ander, in elkaar een schepping Gods kunnen zien.
Dat saluut met de vleugel midden in een strijd op leven en dood.
Een klein straaltje licht.

Mag ik u nu voorgaan in gebed.

Eeuwige God en vader, U die bent gekomen in Jezus Christus.
We staan hier vandaag in dankbaarheid, dat wij vrije mensen mogen zijn.
Dat we niet meer in kampen worden opgesloten en verwaarloosd, dat er eten is in overvloed, dat we U in vrijheid mogen dienen.
Bovenal danken we U dat u zich over ons mensen hebt ontfermd. Toen U kwam op die missie, die begon in Bethlehem en eindigde op Golgotha.
Toen heeft U ons de hand gereikt, op het droge getrokken, gekleed en gevoed, en ons in de ruimte van Uw vrede gebracht.
We gedenken de mensen die hier sneuvelden, en hen die gewond aan wal kwamen en krijgsgevangen werden. We gedenken hun families.
We bidden, zegen hen met uw troostvolle nabijheid. En wees ons allen nabij, en wil onze Leidsman zijn in het leven. Dat wij ons leven richten op de goede dingen van het Evangelie.
Ga zo met ons, als we straks weer van hier gaan. Zegen ons en maak ons  tot zegen voor elkaar.

Amen.


Alle foto's en video's van de onthulling en herdenking kunt U op deze website vinden: https://hazy.home.xs4all.nl/Planes/T3165%20Mission%20Belle/Images/Monument/Multimedia/

©  & ® Mission Belle, December 2nd, 2018.